Nomkhubulwane. Ποια είναι η θεά που αναζητούμε; / Nomkhubulwane. Who is the goddess we seek?

Nomkhubulwane. Ποια είναι η θεά που αναζητούμε;

Προερχόμενη από την παράδοση των Ζουλού στην Νότια Αφρική η Nomkhubulwane είναι μια από τις πιο διαδεδομένες θεότητες της Αφρικής. Μέχρι και σήμερα οι ιδιότητες της θεότητας δεν μπορούν να διατυπωθούν με ακρίβεια κυρίως λόγω των παρερμηνειών των ιεραποστόλων που κατέγραφαν τα θρησκειολογικά συστήματα της Αφρικής την περίοδο της αποικιοκρατίας. Τον δρόμο για την γνώση του θρησκειολογικού συστήματος των Ζουλού και ιδιαίτερα της Nomkhubulwane άνοιξε η κοινωνική ανθρωπολόγος Harriet Ngubane. Με την έρευνά της απέδειξε ότι η Nomkhubulwane είναι μια θηλυκή θεότητα (καθώς ακόμα και το φύλο της ήταν υπό αμφισβήτηση) συμπέρασμα που βασίζει στην πρόθεση “No” του ονόματος που αποτελεί θηλυκό πρόθεμα στη γλώσσα των Ζουλού και το ενισχύει από τις συνεχείς αναφορές των Ζουλού στην θεότητα ως inkosazane yezulu, δηλαδή πριγκίπισσα των ουρανών.

Μια προσέγγιση της φύσης της θεάς είναι ότι η Nomkhubulwane είναι η θεά της γονιμότητας και της ενόρασης, ενώ συνδέεται έντονα με την διατήρηση της ισορροπίας μεταξύ του κόσμου των ζωντανών και των πνευμάτων. Ζει κοντά σε οποιοδήποτε υγρό στοιχείο ενώ συχνά το ουράνιο τόξο αναφέρεται ως σύμβολό της.

Μετά το τέλος του απαρτχάιντ και με την εκλογή του Νέλσον Μαντέλα η αναζήτηση της περιθωριοποιημένης από την αποικιοκρατία πολιτιστικής κληρονομιάς απέκτησε τη δυνατότητα να πάρει μορφή και διευρυνθεί πέρα από το ερευνητικό πλαίσιο. Το 1995 η Patience Gugu Ngobese (Nomagugu) είχε την ιδέα να αναβιώσει τα ετήσια φεστιβάλ της Nomkhubulwane , ιδέα που μάλιστα της παρουσιάστηκε σε ένα όνειρο, όπως συνήθιζε η Nomkhubulwane να επικοινωνεί με τις ιέρειες της, γνωστές ως izangoma (πληθυντικός αριθμός του isangoma). Η διαδικασία αυτή επαναδιεκδίκησης της πολιτιστικής κληρονομιάς των Ζουλού υποστηρίχθηκε και καταγράφηκε τόσο κινηματογραφικά όσο και σε μορφή συνεντεύξεων από την ανθρωπολόγο και συγγραφέα K. Limakatso Kendall που αποκάλεσε την προσπάθεια αυτή «αγώνα για επιστροφή της θεάς των Ζουλού στους δικούς της ανθρώπους»^[1], ενώ υπογράμμισε το ρόλο των izangoma στην προσπάθεια αυτή. Μέσα από τις αφηγήσεις των ντόπιων στην Kendall αντιλαμβανόμαστε πως πολλά από τα δεινά της κοινωνίας τους αποδίδονται στην απομάκρυνση από την θεά. Αποκαλύπτεται μια κοινή πεποίθηση ότι το κακό δεν προέρχεται τόσο από κακόβουλες πράξεις όσο από την απομάκρυνση των θεϊκών πνευμάτων από την κοινότητα λόγω της παραμέλησής τους. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η μαρτυρία του Mabi στην Kendall όταν του αναφέρει ότι στην έρευνά της συνάντησε την Nomkhubulwane ως θεά της βροχής, σοκαρισμένος της λέει: « Λες και έχουμε μια θεά για το κάθε τι! Ναι μπορεί να φέρει τη βροχή. Ναι φέρνει τη γονιμότητα. Και ναι μπορεί να θυμώσει πολύ επειδή οι άνθρωποι απομακρύνονται από εκείνη. Αλλά δεν είναι απλά μια θεά της βροχής! Είναι η κόρη του θεού! Η μοναχοκόρη του! Υπάρχει μόνο μια θεά! Αδιαχώριστη από τον ίδιο το θεό. Είναι η θηλυκή πλευρά του θεού. Είναι θεός. Είναι Nomkhubulwane!».

Μετά από συλλογική έρευνα και συζητήσεις ανάμεσα στην κοινότητα για την Nomkhubulwane το 1996 πραγματοποιήθηκε το πρώτο σύγχρονο φεστιβάλ προς τιμήν της θεάς στο Bulwer της επαρχίας KwaZulu-Natal, όπου συνεχίζονται μέχρι και σήμερα φεστιβάλ προς τιμήν της με διάφορες παραλλαγές προσαρμοσμένες στην εποχή. Από το φεστιβάλ ξεχώρισε ο ρόλος των izangoma ως διαμεσολαβητριών όχι μόνο μεταξύ του κόσμου των ζωντανών και των πνευμάτων, του υλικού και του άυλου κόσμου όπως ήταν όταν τιμούσαν την προαποικιακή θεότητα αλλά πλέον ως διαμεσολαβητριών μεταξύ του παρελθόντος και του παρόντος. Μέσα από τις ενδυμασίες, τις τελετουργίες, τους χορούς και τις συζητήσεις κατάφεραν να ανακτήσουν και να εξασφαλίσουν τη συλλογική τους μνήμη και ταυτότητα δίνοντάς της μάλιστα μια θέση στο μέλλον.

Κείμενο- Έρευνα: Σοφία Ξενέλλη Ιστορικός Τέχνης- Μουσειολόγος

Πηγές

Kendall. “The Role of Izangoma in Bringing the Zulu Goddess Back to Her People.” TDR (1988-), vol. 43, no. 2, 1999, pp. 94–117. JSTOR, http://www.jstor.org/stable/1146755. Accessed 6 Dec. 2024.

Ngubane, Harriet. “Some Notions of ‘Purity’ and ‘Impurity’ among the Zulu.” Africa: Journal of the International African Institute, vol. 46, no. 3, 1976, pp. 274–84. JSTOR, https://doi.org/10.2307/1159399. Accessed 6 Dec. 2024.

Isichei, Elizabeth Allo. A history of African societies to 1870. Cambridge University Press, 1997.

https://paton.ukzn.ac.za/core-collections/nomkhubulwane/ Alan Paton Center, University of KWAZULU-NATAL.

https://www.youtube.com/watch?v=qguGJ6ggw6E&rco=1 video from Nomkhbubulwane Festival.

https://www.sahistory.org.za/people/harriet-ngubane South African History online.

https://www.jpanafrican.org/archive.htm Journal of Pan African Studies

https://journals.library.columbia.edu/index.php/ejab/index Electronic Journal of Africana Bibliography.

Nomkhubulwane. Who is the goddess we seek?

Originating from the Zulu tradition in South Africa, Nomkhubulwane is one of the most widespread deities in Africa. To this day, the exact attributes of the deity remain unclear, mainly due to the misinterpretations of missionaries who documented African religious systems during the colonial period. The path towards understanding the Zulu religious system and, in particular, Nomkhubulwane, was paved by the social anthropologist Harriet Ngubane. Through her research, she demonstrated that Nomkhubulwane is a female deity (as even her gender was disputed), a conclusion she based on the “No” prefix in her name, which signifies a feminine marker in the Zulu language. This was further reinforced by continuous Zulu references to the deity as inkosazane yezulu, meaning “princess of the heavens.”

One approach towards realizing the nature of the goddess suggests that Nomkhubulwane is the goddess of fertility and insight, strongly associated with maintaining the balance between the world of the living and the spiritual world. She is believed to reside near any source of water, with the rainbow being her most recognizable symbol.

After the end of apartheid and the election of Nelson Mandela, the search for cultural heritage, marginalized during colonialism, gained the opportunity to evolve and expand beyond academic research. In 1995, Patience Gugu Ngobese (Nomagugu) had the idea of reviving the annual festivals dedicated to Nomkhubulwane—an idea that, as she claimed, came to her in a dream, in the same way Nomkhubulwane was believed to communicate with her diviners, known as izangoma (plural of isangoma). This process of reclaiming Zulu cultural heritage was documented by anthropologist and author K. Limakatso Kendall, who described this effort as “a struggle to return the Zulu goddess back to her people,” emphasizing the role of the izangoma in this struggle.

Through the narratives collected by Kendall from locals, we understand that many of the hardships faced by their society are attributed to their estrangement from the goddess. A common belief emerges that misfortune does not stem solely from malicious acts but rather from the distancing of divine spirits from the community due to neglect. Particularly striking is the testimony of Mabi to Kendall, when she mentioned that she had encountered Nomkhubulwane as a rain goddess in her research. Shocked, he responded: “As if we have a different goddess for everything! Yes, she can bring the rain. Yes, she brings fertility. And yes, she can become very angry when people turn away from her. But she is not just a rain goddess! She is the daughter of God! His only daughter! There is only one goddess! Inseparable from God himself. She is the feminine side of God. She is God. She is Nomkhubulwane!”

Following collective research and discussions within the community about Nomkhubulwane, the first modern festival in her honor took place in 1996 in Bulwer, in the KwaZulu-Natal province. Since then, festivals dedicated to her continue, with various adaptations reflecting contemporary times. A key aspect of these festivals is the role of the izangoma, who now serve as mediators not only between the world of the living and the spirits, the material and the immaterial, but also as intermediaries between the past and the present. Through their attire, rituals, dances, and discussions, they have managed to reclaim and safeguard their collective memory and identity, securing a place in the future for their culture.

Text & Research: Sophia Xenelli, Art Historian – Museologist

Sources: